Osmanlı Türkçesi-6: Türkçe Eklerin Yazılışı- Çokluk Eki / Yapım Ekleri

Mutluluk aramakla bulunacak şey değildir. Onu inşa edin.
Güzel bir tatilin ardından Osmanlı Türkçesi çalışmalarına dönmek güzel. Aöf kayıt dönemine az kaldı. Bu sene ikinci sınıf olacağım için çok mutluyum. Osmanlı Türkçesi-II dersimi de bir an evvel verirsem gramere daha rahat çalışabilirim. Kendime inanıyorum. Hem iş hem yüksek lisans hem Türk Dili ve Edebiyatı okumanın üstesinden gelebileceğimi düşünüyorum. İstemek başarmanın yarısı değil midir hem? Bu dönem daha az hayıflanıp daha çok çalışacağım. Sizin çalışmalarınız nasıl gidiyor? Sizler de benim gibi zorlanıyor musunuz zaman zaman? Beraber üstesinden gelebiliriz diye düşünüyorum. 

Bugünkü konumuz Türkçe eklerin yazılışı. Osmanlı Türkçesinde bu eklerin birçoğu kalıplaşmış bir şekilde yazılıyor. Eklerin kalınlık incelik uyumuna göre okunması gerektiğini aklımızdan çıkarmamamız gerekiyor. Ayrıca ekleri bugünkü söylenişine göre okuyoruz. Şimdi bu ekleri tek tek inceleyeceğiz.

Çokluk eki: لر lar/ler

صولر sular, آغاچلر ağaçlar, داغلد dağlar

Yapım eki:

 لق   لك lık/lik:   كوزلك gözlük, اسكىلك eskilik, اوجوزلق ucuzluk
       جى   cı/ci:    آشجى aşçı, توكجى Türkçü, حاواجى helvacı
لى   لو      lı/li:   مرحمتلى merhametli, عمرلو ömürlü, صبرلى sabırlı
     سز  sız/siz:   اصلسز asılsız, باباسز babasız, صوكسز sonsuz.
كى ki aitlik eki:  رافد ه كى raftaki, بوكونكى bugünkü

Not! -ki aitlik ekini Farsça bir edat olan ki كه ile ( چونكو çünki, صانكو sanki...) karıştırmamak gerekir.

       جه     ca/ce:   انسانجه insanca, چوجوقجه çocukça, توركجه Türkçe
جك   جق cık/cik:  كوپروجك köprücük,  طومورجق tomurcuk, باشجق başçık
جكز  جغذ cağız/ceğiz:   قاردشجكزم kardeşceğzim, چوجوقجغز çocukcağız
      نجى      ıncı/inci:   روقوزنجى dokuzuncu, برنجى birinci, آلتنجى altıncı
         مه      ma/me:    كلمه  gelme, آلمه alma, كولمسى gülmesi, كلمم gelmem
     له   ﻻ          la/le:    باشﻻمق başlamak, آوﻻمق avlamak, كوزللشمك güzelleşmek

Fiil yapım ekleri: 

* Fiilden fiil yapma eki olan -dır-/-dir- ekinin tüm şekilleri در şeklinde yazılır.

كولديرمك güldürmek, آلديرمق aldırmak, اولدرمك öldürmek

* Edilgenlik ve dönüşlülük bildiren -ıl-/-il- ve -ın-/-in- ekleri lam ve nun harfleriyle yazılır, ünlüleri yazılmaz. Ancak ekten sonra ünlüyle başlayan bir ek gelirse yardımcı ünlü ye harfiyle yazılır.

چوزلمك çözülmek, چوزيلن çözülen, بوزلمق bozulmak

* Yuvarlak ünlülü fiillerde ise yardımcı ünlü vav ile yazılmıştır.  قورولمق kurulmak

* İşteşlik eki -ış-/-iş-, -uş-/-üş- ünlüyle biten fiillerden sonra ش, ünsüzle biten fiillerden sonra ise, ses uyumuna göre يش veya وش şeklinde yazılır.

كورشمك görüşmek, اوچشمق uçuşmak


Ekler konusu zaman alacak gibi duruyor ancak sıkılmamak adına araya başka konular da ekleyeceğim. Herkese iyi çalışmalar dilerim. Sevgilerimle. :) 








6 yorum:

  1. Değişik bir ilgi alanı. Arşivlerde milyonlarca belge var, okunmayı bekler. Çevrilecek onca eser var. İyi bir öğrenim yılı diliyorum :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Az bile olsa o eserleri okuyabilmek adına devam ediyorum. Çok teşekkür ederim. :)

      Sil
  2. Arşiv belgeleri Pale yani rika üzerine yazılıdır malumunuz üzerine...

    Iyi.bir Osmanlıca alt yapisi Pale için cok onem arz etmekte..


    Ama sanirim edebiyat okuyan arkadaslara rika pek ise yaramiyor diye biliyorum.. Sizler daha farkli yazi tipleri üzerinde yogunlasiyorsunuz.

    Osmanlica seriniz özenli ve emek vererek hazirlanmis bir ESER olarak görüyorum bence arsiviniz varsa eklenecek güzel bir ders notu olur.

    Insallah google tarafindan indexlenmistir de en üst siralarda olur yaziniz ve bu alana meraki olanlara bir faydasi dokunur insallah.

    Gayretinizi tebrik ediyorum. Zahmrtli bie ise imza attiniz ancak basardiniz da diyebilirim.

    Elinize sağlık hocam.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Şuan giriş dersine hazırlık niteliğinde Osmanlıca dersleri yayınlıyorum. Anladığım kadarıyla tarih bölümünü okuyanlardan daha farklı. Benim tarihe yönelik çalışmalar yapma amacım da var ama şimdilik edebiyat derslerimi verebilmek ve açıköğretim okuyan arkadaşlara yardımcı olmak niyetindeyim. O nedenle acele etmeyeceğim. Daha evvel de söylemiştim sanırım, doktorada 'Genel Türk Tarihi' düşünüyorum. Ne kadarını öğrenmem yeterlidir bilemiyorum.

      Serimi bir eser olarak nitelendirmeniz beni çok mutlu etti. Buna layık mı bilmiyorum ama elimden geleni ardıma koymadığımı söyleyebilirim. Umarım google üst sıralara layık bulur, daha çok insana ulaşırım. Yeni bir blogger olunca 100-200 izleyiciden öteye gitmiyor zira.

      Kıymetli yorumlarınız için çok teşekkür ederim Hocam.

      Sil
  3. Ben de Sosyoloji bölümüne kayıt yaptırdım.Psikolojiyle birleştirmek istiyorum.Onun dışında diksiyon kursuna yazıldım :) Her ikimize de kolay gelsin :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Psikolojiyi sosyolojiyle taçlandırmak müthiş bir tercih olmuş. Sosyoloji bana bazen tüm sosyal bilimlerin anası gibi gelir. :) Diksiyon kursu da çok iyi olmuş. Ben de gitmek istiyorum. Sırf nefes çalışmaları için bile değer :) Hayırlı olsun ve kolay gelsin. :)

      Sil

Bu Blogda Ara

BUMERANG

Bumerang - Yazarkafe

BLOG SÖZLÜK

blog sözlük
Blogger tarafından desteklenmektedir.